Câu chuyện khoa học
Trăm dâu đổ đầu… biến đổi khí hậu
Cách đây hơn một thập niên, cụm từ “biến đổi
khí hậu” còn khá xa lạ với nhiều người. Theo tốc độ lan truyền của thông
tin đại chúng, đi cùng nhiều dấu hiệu bất thường của thời tiết ngày
càng xuất hiện với tần số và cường độ cao hơn, vấn đề “biến đổi khí hậu
và nước biển dâng” dần trở nên quen thuộc. Tuy nhiên, hiện tượng này đã
bị lợi dụng như một tấm chắn để bao biện cho những thất bại trong quy
hoạch, xây dựng và quản lý của chính con người.
Do con người hay do biến đổi khí hậu? Ảnh: Trung Dũng
|
Lo quá hoá hại
Rất nhiều văn bản, chính sách của chính phủ, các hội
nghị, diễn đàn, tập huấn, chiến dịch truyền thông, dự án lớn nhỏ… liên
tục nhắc đến cụm từ "biến đổi khí hậu" đã có những tác dụng nhất định
đến sự chuyển biến nhận thức cho các nhà lãnh đạo chính quyền, cán bộ
quản lý, giới khoa học, doanh nhân, các tổ chức xã hội dân sự và đến
người dân. Hiện nay, khá nhiều kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội ở
các địa phương có lồng ghép các biện pháp thích ứng với biến đổi khí
hậu. Đây là sự thay đổi tích cực giúp các địa phương và cộng đồng có
những hoạt động ứng phó hữu hiệu nhằm hạn chế phần nào những đe doạ và
thử thách tiềm ẩn trong tương lai và ở một mức độ nào đó, có thể tận
dụng những lợi ích mà biến đổi khí hậu mang lại cho cuộc sống và sinh kế
người dân. Song vừa qua, đã có một số báo cáo từ hội thảo, nội dung
truyền thông hay bài báo vô tình lấy các thông tin cực đoan nhất từ các
kịch bản phỏng đoán xấu nhất của hiện tượng biến đổi khí hậu và nước
biển dâng, tạo nên những hoang mang không cần thiết cho người dân hoặc
tạo điều kiện cho những lời đồn thổi thiếu căn cứ về “ngày tận thế”.
Những cảnh báo quá mức về nguy cơ từ biến đổi khí hậu còn dẫn đến ý
tưởng hình thành những công trình vĩ đại, tốn kém kinh phí, nguồn lực và
thời gian mà tính khả thi rất đáng ngờ.
Nhiều
dòng sông bị bức tử vì nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt chứ
không vì hiện tượng biến đổi khí hậu. Ảnh: Trung Dũng
|
Để che sai lầm
Biến đổi khí hậu đã được một số người dùng như là
nguyên cớ để đổ vấy cho những sai lầm trong dự án của mình, đặc biệt khi
xảy ra những hư hỏng công trình hoặc xuất hiện những sự cố làm mục tiêu
quy hoạch bị phá hỏng. Nhiều công trình cầu đường do thi công ẩu tả, sử
dụng vật liệu không đúng cách nên bị biến dạng và hư hỏng nhanh chóng
cũng bị đổ do “biến đổi khí hậu”. Chuyện nhiều nơi san lấp vùng trũng,
vùng ngập nước, xâm lấn kênh rạch, làm thu hẹp dòng chảy tự nhiên, hay
bêtông hoá các khu đất trống, bãi cỏ để xây dựng nhà cửa, cao ốc, đường
sá khiến nước mưa, nước thải không thoát đi được làm ngập úng đô thị
nặng nề và kéo dài hơn cũng được biện bạch do "biến đổi khí hậu". Nhiều
dòng sông bị bức tử từ nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt bị
chặn lại bởi các con đập cao hay những hồ chứa khổng lồ khiến dòng chảy
xuống hạ lưu bị xáo trộn nghiêm trọng, nước mặn xâm lấn sâu hơn vào đất
liền… cũng được cho là hậu quả của “biến đổi khí hậu và nước biển dâng”.
Nhiều khu rừng bị tàn phá, khai thác tận kiệt cho mục đích lấy gỗ, làm
thuỷ điện, khai khoáng, mở rộng diện tích cư trú, canh tác… khiến lũ lụt
hung hãn hơn và khô hạn khắc nghiệt hơn cũng được đổ vấy cho “biến đổi
khí hậu”.
Nhiều
con đập cao hay những hồ chứa khổng lồ đã khiến dòng chảy xuống hạ lưu
bị xáo trộn nghiệm trọng, nước mặn xâm lấn sâu hơn vào đất liền… Ảnh:
Trung Dũng
|
Cần bình tâm nhìn lại
Thực ra, hiện tượng biến đổi khí hậu rất phức tạp, nó
không chỉ đơn thuần minh chứng từ những số liệu thống kê trung bình
nhiều năm đang có sự thay đổi hay từ những kết quả kịch bản phát thải
khí nhà kính. Biến đổi khí hậu là hiện tượng thay đổi thành phần của khí
quyển toàn cầu do các hoạt động trực tiếp hoặc gián tiếp của con người
ngoài sự thay đổi khí hậu tự nhiên. Nó là hệ quả tổng hợp một chuỗi
tương quan đa tác nhân, cả về lý do tự nhiên và lý do nhân tạo: sự thay
đổi tự nhiên theo chu kỳ của vị trí trái đất, sự bùng nổ dân số, chính
sách phát triển nhanh kinh tế, thúc đẩy sự phát triển “nóng” công
nghiệp, cơ sở hạ tầng làm thay đổi cơ cấu sử dụng đất, các tiến bộ khoa
học kỹ thuật và nhu cầu ngày một tăng về tiêu thụ năng lượng toàn cầu. Diễn biến các thông số biến đổi khí hậu như nhiệt độ, ẩm độ, gió, mưa…
thường xảy ra chậm và kéo dài nhiều
năm, trong khi các hiện tượng thời tiết cực đoan hay thiên tai bất
thường như bão tố, lũ lụt, hạn hán sóng thần… liên quan đến sự nóng lên
toàn cầu sẽ xảy ra với cường độ mạnh hơn và tần suất xuất hiện lớn hơn
như là một tác động kiểu cộng hưởng. Việc đánh giá các tác động của biến
động khí hậu lên cơ sở hạ tầng, điều kiện thi công xây dựng, tình trạng
ngập úng, ô nhiễm không thể võ đoán theo suy nghĩ chủ quan mà cần dựa
vào các đo đạc chuẩn xác, các phân tích khoa học.
Chuyện không chỉ ở Việt Nam
Ngày 10.1.2013, chiếc đồng hồ Ngày tận thế
(Doomsday clock) của nhóm các nhà khoa học nguyên tử của Mỹ thuộc trường
đại học Chicago đã được vặn thêm một phút về hướng nửa đêm. Một số
người cho rằng lý do điều chỉnh là sự đe doạ của biến đổi khí hậu. Thật
ra, chiếc đồng hồ này được một số nhà khoa học lập ra từ năm 1947, hai
năm sau thảm hoạ bom nguyên tử ở Nhật Bản, chỉ là một biểu tượng nhằm
cảnh báo nguy cơ chiến tranh hạt nhân chứ không liên quan gì đến biến
đổi khí hậu.
|
TS Lê Anh Tuấn (Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu – đại học Cần Thơ)
http://sgtt.vn/Khoa-giao/175928/Tram-dau-do-dau%E2%80%A6-bien-doi-khi-hau.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét