Đất nước trong tay nhóm thiểu số
NGUYỄN CAO TRÍ | 01/03/2013 10:23 (GMT + 7)
TT - Chuyện gì sẽ xảy ra khi hệ thống chính trị
và bộ máy lãnh đạo quốc gia nằm trong tay một nhóm thiểu số? Lịch sử đã
có câu trả lời...
“Quê hương là chùm khế ngọt”
Thời đương chức, Ferdinand Marcos (tổng thống
Philippines suốt 21 năm, từ 1965-1986) cùng vợ (Imelda) có 77 ngôi nhà
(trong đó 45 căn ở nước ngoài), 32 dinh thự nghỉ mát khắp Philippines,
hai nông trại và nhiều hòn đảo riêng. Bejo - em trai Imelda - chiếm độc
quyền công nghiệp cờ bạc mà lợi nhuận (thời điểm năm 1982) đạt 250.000
USD/ngày. Em rể Imelda - Herminio Disini - chiếm độc quyền ngành sản
xuất đầu lọc thuốc lá. Một người em khác của Imelda - Kokoy - làm chủ
Công ty Điện lực Manila, nắm Tập đoàn báo chí Manila Chronicle và cai
quản Benguet (mỏ vàng lớn nhất Philippines).
Bản thân Ferdinand làm chủ Công ty điện thoại PLDT,
Công ty viễn thông Philcomsat và hệ thống hàng không quốc gia (theo
Frank Vogl trong Waging war on corruption, Marcos đã bỏ túi 5-10 tỉ USD
trong những năm cầm quyền). Không ít người trong bộ máy lãnh đạo của
hãng bia khổng lồ San Miguel (thời gian đó) là bằng hữu của vợ chồng
Marcos. Rodolfo Cuenca - một người bạn khác - nắm độc quyền trong lĩnh
vực xây dựng. Antonio Floirendo cai quản ngành công nghiệp trồng trọt và
chế biến chuối, kẻ được mệnh danh là “vua chuối” Mindanao... (nguồn:
Imelda - A story of the Philippines, Beatriz Romualdez Francia, Solar
Publishing Corp).
Trường hợp thứ hai là Suharto (nắm quyền Indonesia 31
năm, từ 1967-1998). Khả năng “thu vén” của gia đình Suharto phải nói là
thật sự kinh khủng. Dẫn theo Cơ quan đất đai quốc gia (Indonesia) và tạp
chí Properti Indonesia, báo Time cho biết Suharto và gia đình ông sở
hữu khoảng 3,6 triệu ha bất động sản tại Indonesia (lớn hơn nước Bỉ),
trong đó có 100.000m2 khu vực văn phòng tại Jakarta và gần 40% tỉnh Đông
Timor.
|
Trong một hệ thống như vậy, thượng tôn pháp luật sẽ bị
“co rút” lại và chỉ còn là một khái niệm mang tính tượng trưng chủ yếu
để mị dân, bởi công lý và luật pháp đã nằm trong tay nhóm cầm quyền hủ
hóa. Một cách dễ hiểu, “mạng gắn kết” theo định nghĩa của Frank Vogl
thật ra là một hệ thống “mafia chính trị”, thứ từng làm nước Nga trở nên
tan nát và sụp đổ toàn diện giai đoạn hậu Gorbachev.
Bất luận thế nào, lịch sử cũng cho thấy dù cái tháp
“tham nhũng có hệ thống” được “đổ bêtông” kiên cố như thế nào, không
quyền lực nào là vĩnh viễn, không điều ác nào là không trả giá, không sự
ăn cướp của nhân dân nào là được phép tồn tại mãi mãi.
|
Sáu người con của ông giữ cổ phần trong ít nhất 564
công ty nội địa, chưa kể nhiều công ty nước ngoài rải rác từ Mỹ,
Uzbekistan, Hà Lan, Nigeria đến Vanuatu. Ngoài khu săn bắn trị giá 4
triệu USD ở New Zealand và chiếc du thuyền trị giá 4 triệu USD cắm ngoài
khơi Darwin (Úc), cậu con trai Hutomo Mandala Putra “Tommy” còn giữ 75%
trong một sân golf 18 lỗ cùng 22 căn hộ sang trọng tại Ascot (Anh).
Bambang Trihatmodjo, cậu con thứ ba, có một căn nhà 8 triệu USD tại
Singapore và một căn nữa trị giá 12 triệu USD tại Los Angeles, cách
không xa căn 9 triệu USD của người anh Sigit Harjoyuanto. Cô con gái đầu
lòng Siti Hardiyanti Rukmana “Tutut” sở hữu một chiếc Boeing 747-200,
cạnh những chiếc khác của gia đình (gồm một DC-10, một Boeing 737, một
Challenger 601 và một BAC-111 - chiếc từng thuộc đội chuyên cơ của Nữ
hoàng Anh Elizabeth II). Tổng tài sản của “đệ nhất tiểu thư” Tutut ước
chừng 700 triệu USD, với một căn nhà tại Boston (Mỹ) và một căn nữa ở
quảng trường Hyde Park (Anh)...
Ngày nay, mô thức gia đình trị vẫn tiếp tục “diễn biến
phức tạp”. Trong bài viết gần đây, Foreign Policy (4-9-2012) đã kể ra
loạt quốc gia Trung Á đang chịu ảnh hưởng bởi tình trạng này. Đầu tiên
là “nhà” Islam Karimov tại Uzbekistan. “Công chúa” Gulnara Karimova (con
Tổng thống Karimov, nắm quyền từ 1989 đến nay) đang kiểm soát nhiều
lĩnh vực kinh tế quốc gia, trong đó có Tập đoàn đa ngành Zeromax (nông
nghiệp, dệt may, xây dựng, khoáng sản và năng lượng), chưa kể nhà máy
đóng chai Coca-Cola, nhà mạng điện thoại... Em gái của Karimova, Lola
Karimova-Tillyaeva, cũng là doanh nhân với Công ty Abu Sahiy Nur (chuyên
nhập hàng Trung Quốc). Cả hai chị em đều có mặt trong danh sách 300
người giàu nhất Thụy Sĩ năm 2011 (do có nhiều bất động sản tại nước
này). Giá trị tài sản của họ khoảng 1 tỉ USD...
Tại Kazakhstan, nơi Nursultan Nazarbayev ngồi ghế tổng
thống từ năm 1990 đến nay, cô con gái đầu lòng Dariga đã trở thành một
“đại gia” khét tiếng. Cho đến năm 2010, cùng con trai mình (Nurali),
Dariga chiếm đa số cổ phần trong Ngân hàng Nurbank. Năm 2012, tờ Forbes
xếp Dariga thứ 13 trong danh sách những người giàu nhất Kazakhstan với
585 triệu USD (Nurali thứ 25 với 190 triệu USD). Trong khi đó, em gái
Dariga, Dinara, có mặt trong danh sách tỉ phú của Forbes năm 2011 với
1,3 tỉ USD.
Và hậu quả
Điều gì sẽ xảy ra khi những nhóm thiểu số như vậy cai
trị đất nước? Từ nghèo đến mạt là câu trả lời! Trong Waging war on
corruption, Frank Vogl cho biết chỉ với vài năm cầm quyền, Tổng thống
Sani Abacha (1993-1998) đã có thể “gửi tiết kiệm” tại các ngân hàng châu
Âu 3-5 tỉ USD. Theo thời giá năm 2006, số tiền đó tương đương 2,6-4,3%
GDP Nigeria, hay 20,6-34,4% ngân sách chính phủ. Trong bài viết cuối năm
1998, J. Brian Atwood (giám đốc Cơ quan phát triển quốc tế Hoa
Kỳ-USAID) ghi nhận “băng nhóm” Abacha đã biến Nigeria, đáng lẽ phải trở
thành nước giàu nhất nhì châu Phi nhờ tài nguyên dầu, từ một quốc gia
với thu nhập bình quân đầu người 800 USD vào thập niên 1980 xuống còn
300 USD.
Tương tự, ở Zimbabwe, “tài lãnh đạo tuyệt vời” trong 32
năm của Robert Mugabe (thủ tướng từ 1980-1987 và tổng thống từ 1987 đến
nay) đã thể hiện ở những thống kê đầy “thuyết phục”: Tỉ lệ lạm phát,
như được công bố chính thức, từng ở mức 231 triệu %; đội sổ thế giới về
chính sách y tế; tỉ lệ trẻ chết khi sinh tăng từ 59 cuối thập niên 1990
lên 123/1.000 em năm 2004 (đến cuối tháng 11-2008, ba trong bốn bệnh
viện lớn nhất Zimbabwe phải đóng cửa)... Theo bài viết của tiến sĩ kinh
tế Lance Mambondiani trên New Zimbabwe (19-12-2012), hiện đất nước với
hơn 12,5 triệu dân này có tỉ lệ thất nghiệp 80%!
Điều gì sẽ xảy ra khi những nhóm thiểu số như vậy cai
trị đất nước? Không chỉ là những tổn hại kinh tế mà nhiều thế hệ sau
phải trả “lãi mẹ lẫn lãi con”. Mà cần phải nói đến những vết sẹo hằn lại
trong hệ thống chính trị lẫn xã hội từ cái mà Frank Vogl gọi là
“embedded network” (mạng gắn kết). Khi xét đến mức độ tàn phá và khả
năng hủy diệt hệ thống chính trị của tham nhũng về lâu dài, phải đề cập
đến yếu tố này.
Theo Frank Vogl, một thể chế tham nhũng có thể được xem
như một “mô hình lý tưởng” là thể chế trong đó có một “mạng gắn kết”,
khi “giới chóp bu sử dụng bọn thuộc hạ để củng cố trật tự ở các cấp thấp
hơn, đồng thời giúp “giới tinh hoa” nắm giữ quyền lực. Đám thuộc hạ
hàng đầu, để đổi lại sự phục vụ của họ, sẽ có thể dễ dàng tiếp cận ngân
khố công, cũng như cơ hội đưa vợ con và bằng hữu lên những vị trí cao
trong cấu trúc chính phủ hoặc khu vực tập đoàn nhà nước.
Các nhóm lãnh đạo còn thiết lập những mạng tham nhũng
trong các cấu trúc hành chính hình tháp khắp cơ quan công quyền và quân
đội. Trong cấu trúc kiểu này, những kẻ ở thượng tầng sẽ bỏ túi những
khoản tiền cao nhất, trong khi bọn thấp hơn nhận những khoản trả công
tương xứng vị trí của chúng.
Thông thường, hàng ngàn viên chức nhà nước, cả dân sự
lẫn quân đội, sẽ có tên trong những bảng lương mờ ám, và khi số lượng
tham gia ngày càng nhiều thì số tiền phải bị đánh cắp để trả cho họ càng
tăng. Tất nhiên chỉ những người tham gia trong cái tháp là có lợi,
trong khi những người khác trong hầu hết trường hợp đều đối mặt với sự
suy giảm dịch vụ công và nghèo đói”.
_______________
Kỳ tới: “Tất cả vì con em chúng ta!”
http://tuoitre.vn/Chinh-tri-Xa-hoi/Phong-su-Ky-su/535880/dat-nuoc-trong-tay-nhom-thieu-so.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét